این نوع نگاه، پرسش‌های مهمی را به دنبال دارد که؛ علت بیان پراکنده این
گزاره‌های اخلاقی چیست ؟، چه نظامی بر این آیات حاکم است؟ و جایگاه این
نظام در مجموعه نظام معارف اسلامی چیست؟ در این مقاله تلاش شده تا اولا؛
رابطه میان آیات اخلاقی قرآن و نظام معارف اسلامی تبیین شده، و ثانیا؛ نظام
حاکم بر این آیات و جایگاه آن در تحول و تکامل دین اسلام، ترسیم گردد.
بدین
منظور، از روش «تحلیل محتوا» برای استخراج، طبقه بندی و مقوله بندی
گزاره‌های اخلاقی استفاده شده تا در مرحله اول؛ اصول و مبانی حاکم بر
ساختار این نظام اخلاقی استخراج، و در مرحله دوم؛ مولفه‌های آن بر مبنای
منابع اصیل و ثقه اسلامی، مورد سنجش قرار گیرند.
واژه‌های کلیدی: قرآن کریم، دین، فرد، اجتماع، نظام اخلاقی، تحلیل محتوا.
از
این تحقیق فهمیده شد که تمام غرایز و صفاتی که ذات انسان براساس آن سرشته
شده( مثبت یا منفی )، لازمه کمال و مقدمه تعالی و رشد انسان است و اگر بعضی
از ویژگی‌های انسان در آیاتی از قرآن مورد نکوهش قرار گرفته، ناظر به آن
جهتی است که انسان آن را در مسیر غیرصحیح و خارج از حد اعتدال به کار
می‌گیرد و یا نکوهش نسبی است؛ یعنی وقتی انسان در بعضی از جهات با بعضی از
موجودات مقایسه و یا با عظمت الهی سنجیده می‌شود، صفات نقص به او نسبت داده
می‌شود.
بدین ترتیب، چرایی توصیف‌های دوگانه قرآن از انسان معلوم می‌گردد و تعارض ظاهری بین آیات ستایش‌آمیز و نکوهش‌آمیز برطرف می‌شود.
یکی
از محوری‌ترین مباحث قرآنی، بحث ابتلا و امتحان در قرآن است که اطلاع و
آگاهی از معنا و فلسفه آن و راههای برون رفت از آن، تاثیر غیر قابل
انکاری در سعادت بشر دارد.
این نوشتار پس از مفهوم شناسی واژه های،
ابتلا، فتنه و امتحان، به این نکته می‌پردازد که فلسفه آزمایش الهی به
تکامل رسیدن انسان، رحمت الهی و برگشت انسان به سوی خداست و راهکارهای برون
رفت موفقیت آمیز از آزمایش، صبر، تقوا، تسلیم در برابر خدا و .
نویسنده
سپس به دو نوع عکس العمل انسان یعنی سپاسگذاری و کفران نسبت به آزمایش
الهی اشاره می‌کند و خاطر نشان می‌سازد که در آزمایش اولا که در آزمون باید
مجهول وجود داشته باشد و ثانیا تناسب افراد با آزمون هم باید رعایت شود.
در
پایان نویسنده به این نتیجه می‌رسد که از نظر قرآن نقش انسان در بلا و
گرفتاری، نقش قابل توجهی است و اثر آزمایش نیز تربیت انسان است.
منبع : مقاله آیات شرّ در قرآن کریم